Beharrezkoa al dugu euskaldunok AHT?

Gaur egun, bidaiatzea ez da lehen bezain zaila, eta horrek beste herrialde batzuk eta kultura desberdinak ezagutzeko aukera ematen du. Azken bolada honetan gure gizartean garraiobide desberdinak garatu dira; horien artean Abiadura Handiko Trena (AHT). Denok jakingo duzuen moduan, Euskal Herrian ere jarri nahi dute tren berri hori… Baina beharrezkoa da? Tren horrek izugarrizko abiadura izango du, nork ez du larrialdi bat izan eta azkar lekuren batera iristeko beharra? Hala ere, nork ditu gustuko horrelako trenak eskatzen dituzten egiturak? Tren horren eraikuntzak izugarrizko polemika sortu du euskaldunen artean, bi talde desberdinduz: kontra daudenak eta  alde daudenak. Ni, kontra daudenekin nago, AHTren eraikuntza naturaren aurka egindako txikizio itzela izan baita.

Alde batetik, trenak abiadura handia hartu behar duenez, trenbidea lerro zuzenean egon behar da, horretarako bere bidean dagoen guztia paretik kenduz: etxeak, basoak, mendiak, etab.; beraz, hainbat izaki, animalia zein gizaki, bizilekurik gabe geratu dira. Nora joan behar dira orain? Horrez gain, hainbat baserritarrek etxebizitzak galdu ez duten arren, haien lurrak galdu dituzte, eta… nondik lortuko dute orain dirua edo janaria? Baina hori ez da guztia, garraiobide moderno horrek itzelezko kutsadura sortuko du; ez bakarrik atmosferikoa, baita akustikoa ere. Kutsadura horiek eragin handia izango dute guregan, adibidez gure lurraldeko klima aldaketan.

Bestalde, Abiadura Handiko Trenaren alde daudenek, garraiobide hau beharrezkoa dugula defendatuko dute, komunikazioa hobetzeko eta arintzeko, batez ere; baina ni ez nator bat horrekin. Proiektu honek hiri handiak bultzatu eta herri txikiak baztertzen ditu-eta. Gainera, kontuan izanda AHTa martxan jartzea oso garestia izan dela, trena erabiltzeko billetea garestia izango da, eta horrek gure gizartean desberdintasunak areagotuko ditu.

Aurretik aipatutako guztiagatik, AHTa beharrezkoa ez den proiektu bat dela uste dut; ez diot ez digula inolako abantailarik eskainiko, baizik eta ez duela merezi hainbeste sakrifizio denbora pixka bat aurrezteko. Hau da, ez ditugu suntsitu behar gure mendiak, ibaiak, baserriak, lurrak, animaliak… garraiobide berri bat izateko,  geldoagoak izan arren beste hainbat garraio mota izanda hala nola autobusa edo euskotrena…

Lehen esaldi idatziak euskaraz

Euskara, Europako hizkuntza zaharrenetarikoa da; baina hala ere, gaztelaniarekin batera aurkitu ziren lehen esaldi idatziak. Baina non? Noiz?... e3saldi hauek Donemiliaga Kukulan aurkitu ziren. Gehiago jakin nahi baduzue klikatu hemen.

Gabriel Arestiren poemak

Harri eta Herri

• Egilea: Gabriel Aresti
• ISBN: 978-84-95511-40-9
• EAN: 9788495511409
• Argitaletxea: SUSA
• Hizkuntza: Euskera
• Edizio urtea: 2000

Hona hemen POEMA batzuk

Gabriel Arestiren (1933-1975) lana euskal literaturak izandako modernitate literarioranzko abioaren eredu da; sinbolismoan ainguraturako poesia gizarte giro berrira darama, eta hizkuntzaren erregistroa berritzen du Arestik, komunikazio modu berriak sortuz.

Idazleak garbi uzten du poeta maitatuen aipamenetan bere  irakur zaletasuna, batetik; eta poesian esperimentatzeko grina, bestetik. Arestik Blas de Oteroren liburuak 1959an ezagutu zituen, gutun batean dioenez. Elkar ezagutu zuten, eta adiskide handi egin ziren 1961tik aurrera.

1960 eta 1964 artean, Aresti gero eta poesia zuzenagoa egiten hasten da, sistema politikoak ezarritako egoera soziala salatuz, eta aldi berean jite herrikoia duten poemak osatzen ditu, zenbait ezaugarrirekin: zatikakotasuna, alusioa, ideiak metatzea, lotura faltadun itxura egitea… Bestalde, testuak zentsuratu zizkiotenetik, liburuak argitaratzea gero eta zailagoa egin zitzaion. Jo eta su ari zen idazten garai hartan, testu poetikoez gainera, Gabriel Arestik ipuin sorta bat kaleratu zuen, gizarte giroko gai konprometituekin, eta baita nobela bat, Mundu-Munduan, hasiera batean antzezlan baterako pentsatua. Zenbait antzezlan ere aurkeztu zituen Euskal Herriko sariketa literarioetara.

1964an, Gabriel Arestik bide berri bat abiatu zuen Harri eta Herri poemarioarekin. 1962erako idatzia zeukan, eta trilogia baten lehen liburua izan zen, harria eta euskal herria lotzen zituen irudia oinarri harturik. Gero etorri ziren Euskal Harria, 1967an, eta Harrizko Herri Hau, 1970ean. Badirudi egileak nahita utzi zituela igarotzen hiru urte argitalpen batetik bestera.

Harria eta herria lotzea, dirudienez, egileari berari gertatutako zerbaitetik sortu zen. Abadiñoko Salbatzailearen Baselizatik gertu hamabi harri daude, Durangaldeko herrien sinbolo gisa. Dena dela, oihartzun historiko horrek ez du ezabatzen beste poeta batzuen eragina. Celso Emilio Ferreiro galiziar poetak ere harria aipatzen du lehenagotik argitaratuko Longa noite de pedra liburuan; bestalde, Jon Juaristik Miguel Hernándezen poema bat gogorarazten digu, “vascos blindados de piedra”, eta are gehiago ikus daitezke euskal identitatea eta harria lotzen dituzten zantzuak Arestiren beraren lehenagoko poemetan, ohartuki erabili baitzuen harriaren balio sinbolikoa, egoera politikoari aurre egiteko bitarteko gisa.

Euskal historiaurreari egiten dio keinu Arestik, eta euskal identitatea historiaurrearen arabera definitzeko interesa zuten beste ikertzaile eta artistekin lotzen du horrek. Harriaren sinboloa Jorge Oteizaren hipotesiekin loturik dago; eskultoreak historiaurrean aurkitu nahi zuen euskal estetikaren ezaugarri nagusi baten sorrera: historiaurreko eraikuntzetan, zehazki mairu-baratzetan, ageri den hutsa, huts hori abangoardiako eskulturgintzari txertatzen dio Oteizak. Barandiaran arkeologo eta etnografoa ere euskal herriaren jatorriaz arduratua zen, apaiz hark bultzatu zituen Euskal Herrian arkeologia ikerketak. Harria sinbolotzat hartzeak esanahi politikoa indartzen du: Euskal Herriaren aro ideala, utopikoa, Harri Aroa da.Dena den, Harri eta Herri lanean errealitatearen irakurketa semiotiko berezi bat egitea bilatzen zuen Arestik. Edozein ñabardura, gertakizun, denboraren eta bizitzea egokitu zitzaion gizartearen alegoria bihurtzen zen Arestiren poesian. Poetak gauza zehatzekiko sentiberatasuna zuen: bizitako oro, ikusitako oro, entzundako oro, dena izan zitekeen poesia izateko gai, eta horretan Gabriel Arestik bazuen bere poesian “object trouvé” delakoaren ukiturik. Arestiren poemak bidaiak dira, hasi zerbait zehatzetik eta egia orokor batera iristeraino.

Hala, “Zorrotzako portuan aldarrika” poeman handik eta hemendik etorri eta elkarrekin lanean ari diren langileen gertakari xume bat hartzen du oinarri, injustiziak ez du bereizten haien artean, Arestiren gizarte-konpromisoa poemaren amaieran ageri da: “Beti paratuko naiz/ gizonaren alde”. Berdin gertatzen da “Bilbaoko kaleak” poeman ere; kaleen irakurketa politiko bat egiten du, alde batetik gizarte frankista adieraziz, eta bestetik askatasunaren egarria.

Arestiren poesia Blas de Oterok esandako “Escribo/ como hablo” haren araberakoa bada ere, badu eginkizun bat bete behar duen poeta/profetaren ikuspegirik. Harri eta Herri liburuan, Gabriel Aresti munduaren erdigunean jartzen da, subjektibitatetik eta ni poetikoaren lirikatik abiaturiko diskurtso poetiko batez, etabulartsu egiten dio aurre frankismoak eraikitako gizarteari. Horregatik da deigarria “Munduaren neurria” poema, bertan poetak bere ni hori mundua sortzen duen hitzaren sormenaren haritik eraikitzen duelako hain zuzen ere.

Betiko joko bat

aulki-jokoa

      

• Egilea: Uxue Alberdi Estibaritz
• ISBN: 978-84-9783-673-9
• EAN: 9788497836739
• Argitaletxea: ELKAR
• Hizkuntza: Euskera
• Argitaratutako urtea:2009

Sinopsis

“Inork ez luke galtzetan pixa eginda hil nahi. Biluzik hiltzea baino okerragoa da hori, duintasun izpirik gabe. Nik, nola hil nahi dudan galdetzen didatenean, lore moreak dituen soinekoa jantzita erantzuten dut. Daukadan politena da”.Umeen jolasa ez ezik, bizitzaren metafora da aulki-jokoa: aldiro gutako bat geldituko da lekurik gabe, eta utzi egin beharko du joko-zelaia. Maitasuna, gerra, askatasuna, errebeldia… gai handi eta eternalak ageri dira herri txiki bateko biztanleen bizitzetan. Hiru emakumeren ahotsek josten dute eleberri honen sarea: Teresa, Martiña eta Eulali haurrak ezagutuko ditugu, adokinetan korrika, baita haiek berak gaztetan ere, beren ilusio eta hausturekin, eta pasarte horiekin tartekaturik pertsonaia berberak gaur egun, arratsaldero kafea hartzen, gozotegian, nor bere aulkian.

      Hona hemen zer dion Uxuek eta eleberriari buruz idatzitako kritikak .